تبخال دهانی چیست؟ راه‌های انتقال، پیشگیری و درمان را بشناسید

مقدمه و شناخت بیماری

تبخال دهانی چیست؟

تبخال دهانی نوعی عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است که اطراف دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این عفونت، تاول‌های کوچکی روی لب‌ها و اطراف آن ایجاد می‌شوند.

اولین بروز علائم عفونت ممکن است یک یا دو هفته پس از ابتلا به ویروس رخ دهد. حتی ممکن است تا چند ماه یا چند سال بعد نیز تاول‌ها بروز نکنند. بنابراین ممکن است به ویروس تبخال دهانی مبتلا شوید ولی مدتی متوجه آن نشوید.

علائم و علت ها

علائم و نشانه‌های تبخال دهانی چیست؟

شایع‌ترین علامت عفونت تبخال دهانی، تاول‌های کوچک در ناحیه دهان است. تبخال‌ها معمولاً اطراف یا روی لب‌ها، به خصوص در امتداد لبه بیرونی لب که به پوست کناری متصل می‌شود، ایجاد می‌شوند. اما ممکن است روی گونه‌ها، چانه یا بینی نیز ایجاد شوند. وقتی برای اولین بار به HSV آلوده می‌شوید، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشید. این علائم عبارتند از:

• تب
• تورم غدد لنفاوی در گردن
• گلودرد
• قرمزی و تورم در گلو
• زخم در امتداد پشت گلو
• زخم‌های دردناک در داخل دهان، از جمله روی لثه‌ها، زبان و سقف دهان (کام)

برخی از افراد ممکن است به ویروس آلوده شده اما علائمی نداشته باشند (بدون علامت). بنابراین، ممکن است مدتی ویروس HSV را حمل کنید و تا زمانی که اولین تبخال ظاهر نشده، متوجه آن نشوید.

پس از بهبود عفونت اولیه (علامت‌دار یا بدون علامت)، HSV در سلول‌های عصبی سر شما می‌ماند. شما در این مدت، متوجه حضور ویروس نخواهید شد. ویروس برای مدت طولانی علامتی ایجاد نمی‌کند، اما هر از گاهی ممکن است فعال شود و تبخال ایجاد کند.

تبخال معمولاً شامل مجموعه‌ای از تاول‌های کوچک است که در همان ناحیه عمومی عفونت اولیه تشکیل می‌شوند. ممکن است قبل از ظاهر شدن تبخال، احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، خارش یا درد روی لب یا پوست اطراف آن داشته باشید. این مرحله یک هشدار است که تبخال در شرف تشکیل است.

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است تبخال دهانی را به شکل شدیدتری از جمله زخم‌های دردناک در داخل دهان یا گلوی خود داشته باشند.

تبخال دهانی چه شکلی است؟

با بروز تبخال دهانی، متوجه تاول‌های پر از مایع روی صورت، معمولاً روی لب‌ها یا نزدیک دهانتان، خواهید شد. این تاول‌ها شبیه برآمدگی‌های کوچک به نظر می‌رسند و پوست اطراف آن‌ها ممکن است تغییر رنگ داده، متورم و دردناک باشد.

پس از چند روز، تاول‌ها باز می‌شوند و مایعی شفاف یا کمی زرد رنگ از آن‌ها خارج می‌شود. پس از یک روز یا بیشتر، ترشح زخم‌ها متوقف می‌شود و پوسته‌ای به رنگ قهوه‌ای طلایی روی زخم‌ها تشکیل می‌شود. این پوسته ممکن است گاهی اوقات ترک بخورد یا خونریزی کند.

ظرف حدود دو هفته از شروع علائم، پوسته می‌افتد. پوست زیر آن ممکن است تا چند روز کمی صورتی یا قرمز به نظر برسد، تا زمانی که به طور کامل بهبود یابد.

چه چیزی باعث تبخال دهانی می‌شود؟

همانطور که گفتیم، تبخال دهانی یک عفونت ویروسی است و ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) مسئول ایجاد آن است. دو نوع HSV وجود دارد (HSV-1 و HSV-2). هر دو نوع می‌توانند باعث تبخال دهانی شوند، اما در بیشتر موارد HSV-1 باعث ایجاد آن می‌شود.

آیا تبخال دهانی مسری است؟

بله؛ تبخال دهانی بسیار مسری است. به این دلیل که ویروس HSV که مسئول ایجاد آن است، به راحتی از طریق تماس پوست با پوست و بزاق منتشر می‌شود. در واقع، اکثر افراد در کودکی و زمانی که یکی از اقوام یا دوستان آلوده به ویروس آن‌ها را می‌بوسد، به HSV-1 آلوده می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید که حدود ۶۷٪ از مردم در سراسر جهان به HSV-1 و حدود ۱۳٪ به HSV-2 آلوده هستند.

عوارض تبخال دهانی چیست؟

عفونت‌های تبخال دهانی گاهی اوقات می‌توانند منجر به عوارض جدی، از جمله عفونت‌های HSV در نواحی زیر شوند:

• چشم‌ (تبخال چشمی)
• مغز یا غشاهای پوشاننده مغز و نخاع (انسفالیت HSV، مننژیت یا مننگوآنسفالیت)
• پوست در جاهای دیگر بدن، مانند انگشتان (هرپتیک ویتلو یا عقربک هرپسی)

اگر درماتیت آتوپیک دارید، تبخال دهانی می‌تواند منجر به عفونتی به نام اگزما هرپتیکوم شود. (در ۹۰ درصد موارد این عارضه به وسیله ویروس,1- HSV و در 10درصد موارد توسط HSV-2 ایجاد میشود.)

این زمانی اتفاق می‌افتد که ویروس از ناحیه دهان شما (یا شخص دیگری) به بخشی از پوستتان که درگیر درماتیت آتوپیک است، پخش می‌شود. از آنجا که در پوست شکاف‌هایی وجود دارد، ورود و پخش HSV آسان است.

این عوارض می‌توانند با عفونت اولیه یا زمان‌هایی HSV دوباره فعال می‌شود، رخ دهند.

تشخیص و آزمایش‌ها

چگونه تبخال دهانی را تشخیص دهیم؟

پزشک معمولا عفونت‌های تبخال دهانی را از طریق معاینه فیزیکی و آزمایش تشخیص می‌دهد. در طول معاینه، پزشک ناحیه دهان شما را ارزیابی کرده و از شما شرح حال می‌گیرد. او ممکن است به راحتی با دیدن تاول‌ها یا سایر علائم، تبخال دهانی را تشخیص دهد.

پزشک ممکن است نمونه‌ای از مایع تاول‌ها را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد. این آزمایش می‌تواند عفونت HSV را تأیید یا رد کند. این کار معمولا در موارد ابتلا به نقص ایمنی انجام می‌شود.

اگر علائم فعال بیماری را نداشته باشید، بررسی آنتی‌بادی‌های علیه HSV-1 یا HSV-2 در خون می‌تواند نشان دهد که حامل این ویروس هستید یا نه. اگر آنتی‌بادی در خون شما وجود داشته باشد، به این معنی است که در گذشته عفونت اولیه HSV داشته‌اید و ویروس ممکن است در آینده دوباره فعال شود.

درمان و دارو‌ها

راه‌های درمان تبخال دهانی چیست؟

علائم خودبه‌خود و بدون درمان در عرض ۱ تا ۲ هفته از بین می‌روند.

اما پزشک نیز می‌تواند در صورت لزوم، داروهایی برای مبارزه با ویروس برای شما تجویز کند. این داروها، داروهای ضد ویروسی نامیده می‌شوند. این داروها می‌توانند به کاهش درد و رفع سریع‌تر علائم شما کمک کنند، اما ممکن است در همه موارد تبخال دهانی تجویز نشوند. این بستی به شرایط شما و نظر پزشک دارد.

این داروهای ضد ویروسی عبارتند از:

• آسیکلوویر
• فامسیکلوویر
• والاسیکلوویر

این داروها در صورتی که هنگام بروز علائم هشدار دهنده تبخال، قبل از ایجاد هرگونه تاول، مصرف شوند، بهترین اثر را دارند. اگر به صورت مکرر دچار تبخال دهانی می‌شوید، ممکن است لازم باشد این داروها را با نظر پزشک مصرف کنید.

کرم‌ها یا پمادهای موضعی ضد ویروسی مانند پماد آسیکلوویر نیز ممکن است استفاده شوند. با این حال، این کرم‌ها نیز اغلب فقط چند ساعت تا یک روز مدت زمان بیماری را کوتاه می‌کنند.

اقدامات زیر نیز می‌تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید:

• کمپرس سرد یا گرم روی زخم‌ها قرار دهید تا به کاهش درد کمک کند.
• تاول‌ها را به آرامی با آب و صابون ضد میکروب (ضد عفونی کننده) بشویید. این کار به جلوگیری از انتشار ویروس به سایر نواحی بدن کمک می‌کند.
• از مصرف نوشیدنی‌های داغ، غذاهای تند و شور و مرکبات خودداری کنید.
• با آب خنک غرغره کنید یا یخمک میوه‌ای بخورید.
• دهان خود را با آب نمک بشویید.
• یک مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید.

چشم انداز تبخال دهانی چیست؟

تبخال دهانی در هر فرد ممکن است شرایط متفاوتی ایجاد کند. برخی افراد مکرراً دچار تبخال می‌شوند، در حالی که برخی دیگر به ندرت دچار آن می‌شوند. به طور کلی، اکثر افراد با افزایش سن، کمتر دچار تبخال می‌شوند. اما ممکن است متوجه شوید که عوامل خاصی باعث بروز تبخال می‌شوند – مانند بیماری یا استرس زیاد.

تبخال دهانی اغلب به خودی خود در عرض ۱ تا ۲ هفته از بین می‌رود. با این حال، ممکن است دوباره عود کند.

عفونت تبخال ممکن است شدید و خطرناک باشد اگر:

• در چشم یا نزدیک آن رخ دهد.
• به دلیل بیماری‌ها یا داروهای خاص، سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید.

متن انگلیسی:

If you get cold sores more than nine times a year or if you’re at high risk of serious complications, your doctor may prescribe an antiviral medicine for you to take regularly.

ترجمه متن:

اگر بیش از نه بار در سال دچار تبخال می‌شوید یا اگر در معرض خطر عوارض جدی هستید، پزشک ممکن است برای شما داروی ضد ویروسی تجویز کند تا به‌صورت مرتب مصرف کنید. (منبع)

پیشگیری، مدیریت و کنترل

آیا می‌توان از تبخال دهانی پیشگیری کرد؟

HSV به راحتی بین افراد پخش می‌شود، بنابراین همیشه نمی‌توان از عفونت تبخال دهانی جلوگیری کرد. اما می‌توانید با موارد زیر خطر ابتلا را کاهش دهید:

• عدم اشتراک‌گذاری هر چیزی که با دهان شخص دیگری در تماس است، از جمله ظروف آشپزخانه یا بالم لب. این یک قانون خوب است که چه کسی تبخال داشته باشد چه نداشته باشد، باید رعایت شود. بسیاری از میکروب‌های رایج به راحتی از طریق بزاق پخش می‌شوند و می‌توانند شما را بیمار کنند.
• نبوسیدن کسی که تبخال دهانی دارد.
• اجتناب از تماس دهانی به تناسلی با کسی که تبخال تناسلی دارد. همچنین مهم است که از تماس تناسلی به تناسلی یا سایر تماس‌های پوستی برای جلوگیری از ابتلا به تبخال تناسلی یا سایر عفونت‌های HSV خودداری کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید:

• تبخال دهانی شما در عرض ۱۰ روز شروع به بهبود نکرده است.
• نگران تبخال خود هستید یا فکر می‌کنید ضایعه شما چیزی غیر از تبخال دهانی است.
• تبخال بسیار بزرگ یا دردناک است.
• شما یا فرزندتان لثه‌های متورم و دردناک و زخم‌هایی در دهان دارید (التهاب لثه).
• سیستم ایمنی ضعیفی دارید – مثلاً به دلیل شیمی‌درمانی یا دیابت.
• زخم یا تاول در اطراف چشم شما ایجاد شده.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام برای شما

تبخال دهانی یک عفونت شایع است که ممکن است زندگی شما تحت تاثیر قرار دهد، یا اصلاً تاثیری نداشته باشد! به خاطر داشته باشید که درمان‌هایی برای آرام کردن علائم تبخال دهانی و در صورت نیاز، کاهش بروز آن در آینده وجود دارد. پزشک می‌تواند در مورد گزینه‌های درمانی مناسب برای شما و سیر علائم مورد انتظارتان، اطلاعات لازم را به شما ارائه دهد.